VAN FABEL NAAR PARABEL - enkele notities

Zeus die zich aan de oergodin Nemesis vergrijpt is het zoveelste geval van een generatielange schending van de wereldorde. De ontmanning van Ouranos door Kronos bijvoorbeeld, en nog wel in het allereerste begin, daartoe aangezet door de oergodin Ge, zijn moeder.

Ik vind het dan ook niet vreemd dat in mijn droom vlak voordat Nemesis in beeld komt ook Aphrodite opduikt, die met de Erinyen, de Giganten en de Meliai een produkt van deze wraakhandeling is. Vergelding vanuit een oerdilemma, dat wel - en die wellicht vergoelijkt mag worden, maar die vanwege de manier waarop deze actie door Kronos werd uitgevoerd (zie Hondewacht 2, Ourania) toch wel buitensporig was.

De verkrachting van Nemesis door Zeus is naast erotomanie ook een typisch geval van hybris: trots, hoogmoed, overmoed, grootheidswaanzin, brutaliteit, onbeschaamdheid tegenover de goden. Zij het in dit geval binnen de goddelijke orde zelf: hybris van een Olympische god tegenover een oergodin, die uitgerekend de wraakgodin van hybris was. Het zou kunnen zijn dat waar in de fabels over een zoenoffer wordt gesproken, het over een drietal zoenoffers tegen de achtergrond van een zinloze spiraal van hybris gaat, waaraan de slachtoffers zelf wel of niet schuldig waren.

Bij Palinurus (fabel 1, onschuldig) de hybris van een god tegenover de wereldorde; bij Misenus (fabel 2) die van een mens tegenover een god en bij Hesiodos (fabel 3) die van de kunstenaar, hybris tegenover de wereld en de goden als een sine qua non van de kunstenaar. Skylla‘s brutaliteit tegenover Hekate kan  als een echo van Zeus’ onbeschaamdheid tegenover Nemesis gezien worden. Misenus’ overmoed tegenover Triton als een echo van de rivaliteit van een Olympiër tegenover een Titaan of zoiets, maar dat moet nog onderzocht worden. Dit geldt ook voor de lotgevallen van Hesiodos, misschien wel een echo van het lot van onbeschaamde mythische dichterzangers als Thamyris.

Maar let met dit soort verbanden wel op. En wel omdat we daarmee aanbeland zijn bij het al eerder aangeroerde vraagstuk dat Connolly aldus heeft geformuleerd: het zoenoffer als 'zinsbegoocheling' of 'een vraagstuk van de aanspraken van het verstand versus die van de geopenbaarde godsdienst'. Als we het lot van Palinurus, of van Misenus (of van Hesiodes) als een zoenoffer willen zien, dan glijden we af naar de denkwereld van zoiets als het merkwaardige rituele zoenoffer dat 33 jaar na het begin van onze jaartelling is ingesteld. Waarvan de beoefenaars later Vergilius als een auteur die een, dat wil zeggen hún verlosser en verzoener aangekondigd zou hebben, hebben ingelijfd...

Tijd om wakker te worden, geen overwegingen vanuit openbaringen meer, en bezien waar het ongerijmde dromen het verstand verder brengt.