Het commentaar van Cyril Connolly

De Aeneis is van meet af aan en door alle eeuwen heen becommentarieerd geweest. Daarbij is door diverse auteurs ook regelmatig op fouten in de continuïteit van het verhaal, op anachronismen en op regelrechte tegenspraken, verschrijvingen, historische fouten en dergelijke gewezen.

De Britse auteur Cyril Connolly (1903-1974) heeft, onder het pseudoniem Palinurus, in The Unquiet Grave, een autobiografisch geschrift uit 1944, het verhaal van Palinurus vanuit een eigen interpretatie becommentarieerd en daarbij op tal van wat hij noemt ‘moeilijkheden’ gewezen. Hij heeft het ook over opmerkelijke visies die eerdere commentatoren hebben gegeven.

Bij Connolly is de narratieve kernvraag: hoe kan iemand die in slaap sukkelt en daardoor overboord valt, in zijn val niet alleen het roer van het schip, maar ook een flink stuk van de achtersteven met zich mee sleuren. Van daaruit ontstaat bij hem het idee dat Palinurus hoogstwaarschijnlijk desertie heeft willen plegen. Er wordt door Connolly op aanstekelijke wijze druk over de oorzaak van de dood van Palinurus gespeculeerd. Hij kiest uiteindelijk voor een oplossing die het dichtste bij de schrijver zelf ligt: Palinurus’ (eigenlijk dus Connolly’s) wil tot falen.

Maar andere door hem geopperde oorzaken voor Palinurus' dood sluit hij niet helemaal uit. Volgens hem hangt de keuze af van de ‘geestelijke’ achtergrond van waaruit je tegen de ‘moeilijkheden’ aankijkt: die van ‘het gezond verstand’ of die van een 'geopenbaarde godsdienst'.
Samengevat stelt Connolly de volgende omstandigheden en oorzaken voor de dood van Palinurus aan de orde: desertie (waarbij het afgebroken deel van de achterplecht Palinurus als vlot heeft gediend en hij bij het bereiken van het vasteland vermoord wordt), een ongeluk, een zelfgekozen dood of als zoenoffer voor een veilige afloop van de overtocht naar Cumae, op basis van de afspraak tussen Neptunus en Venus.

Bij de desertie speelt het verraad aan Dido van de kant van zijn meester mee. Ook het geweld en verraad dat nog te wachten staat om de missie tot een goed einde te brengen en de hybris waaraan Aeneas zich in de ogen van Palinurus schuldig heeft gemaakt, zijn redenen geweest waarom Palinurus niet langer aan de missie wilde deelnemen.